Nogmaals Didam: de component registergoed
Het zogenaamde Didam-arrest(ECLI:NL:HR:2021:1778) heeft de afgelopen jaren veel stof op doen waaien in bestuurlijk en juridisch Nederland. In dit arrest bepaalde de Hoge Raad dat een overheid mededingingsruimte moet bieden bij de verkoop van onroerend goed. De achtergrond is gelegen in art. 3:14 BW. Deze bepaling maakt dat overheden zich bij privaatrechtelijk handelen moeten houden aan de (on)geschreven regels van het bestuursrecht. Hieronder vallen de Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur, waaronder het gelijkheidsbeginsel. Hieruit leidt de Hoge Raad af dat iedere serieuze gegadigde mee moet kunnen dingen naar een overeenkomst met een overheid.
In de loop van tijd is het toepassingsbereik van “Didam” in de jurisprudentie steeds verder uitgebreid: het blijkt van toepassing op huur-,pacht- en koopovereenkomsten.
Voor veel overheden (denk aan provincies en gemeentes) speelt de vraag hoe ver “Didam” reikt. Zij hebben namelijk regelmatig te maken met overeenkomsten waar dit arrest mogelijk een rol speelt.
Een vereiste voor de toepasselijkheid van Didam is de vraag of er sprake is van schaarste. Er hoeft immers alleen mededingingsruimte te worden geboden als er niet “genoeg overeenkomst” is voor iedere gegadigde. Dit laatste kan gaan om eigendom of andere rechten.
Een beperking van het aanbod maakt dus dat er sprake is van “schaarste” in de zin van Didam. Eén soort overeenkomst waar er eigenlijk altijd sprake is van natuurlijke schaarste is bij de overeenkomst betreffende het recht van eigendom van onroerende goederen en de daarvan afgeleide rechten (bijvoorbeeld erfpacht- en hypotheekrechten). Er is immers maar zoveel grond, en eventueel daaraan verbonden goederen en afgeleide rechten beschikbaar.
Het is dus aannemelijk dat Didam relevant is in alle gevallen waarin overheden overeenkomsten aangaan waar een registergoed een component van is. Hierbij valt te denken aan verkoop of verhuur van een onroerend goed, maar ook het verwerven van een hypotheekrecht als zekerheidsrecht voor een lening.
